Do podstawowych zadań Wydziału Inspekcji należy:
- kontrola przestrzegania przez jednostki organizacyjne przepisów o ochronie środowiska oraz decyzji ustalających warunki korzystania ze środowiska,
- kontrola eksploatacji urządzeń chroniących środowisko przed zanieczyszczeniem,
- wydawanie zarządzeń pokontrolnych, decyzji administracyjnych oraz kierowanie wystąpień pokontrolnych do organów administracji państwowej bądź samorządowej,
- nakładania grzywien w drodze mandatu karnego za cały szereg wykroczeń przeciwko środowisku i jego ochronie. Szczegółowy wykaz wykroczeń objętych uprawnieniami tej Inspekcji znajduje się w Rozporządzeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 13 września 2002 r. w sprawie nadania inspektorom Inspekcji Ochrony Środowiska uprawnień do nakładania grzywny w drodze mandatu karnego (Dz.U. Nr 151 poz. 1253),
- kierowanie do organów ścigania lub do sądu zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa lub wykroczenia,
- podejmowanie decyzji wstrzymujących działalność prowadzoną z naruszeniem wymagań związanych z ochroną środowiska,
- nakładanie administracyjnych kar pieniężnych za:
– przekroczenie określonych w pozwoleniach ilości lub rodzaju gazów albo pyłów wprowadzanych do powietrza,
– przekroczenie, określonych w pozwoleniach, ilości, stanu lub składu ścieków,
– przekroczenie, określonych w pozwoleniach, ilości pobranej wody,
– naruszenie warunków decyzji zatwierdzającej instrukcję eksploatacji składowiska odpadów albo decyzji określającej miejsce i sposób magazynowania odpadów, wymaganych przepisami ustawy o odpadach, co do rodzaju i sposobów składowania odpadów,
– przekroczenie, określonych w pozwoleniach, poziomów hałasu, - udział w przekazywaniu do eksploatacji obiektów, które mogą pogorszyć stan środowiska oraz urządzeń chroniących środowisko przed zanieczyszczeniem,
- badanie przyczyn powstawania oraz prowadzenie nadzoru nad usuwaniem skutków poważnych awarii,
- załatwianie spraw interwencyjnych z zakresu ochrony środowiska,
- współdziałanie w zakresie ochrony środowiska z innymi organami kontrolnymi, organami administracji państwowej i samorządowej,
- współudział w poborze prób wód powierzchniowych, podziemnych, ścieków, gleb, osadów i odpadów.
